Łokieć  to niewielki staw, jednak ból i dolegliwości w jego okolicy potrafią poważnie uprzykrzyć życie i utrudnić wykonywanie pracy czy codziennych czynności, takich jak nalanie wody z czajnika, podniesienie kubka z kawą czy naciśnięcie na klamkę przy otwieraniu drzwi. W końcu to rękami (a ściśle mówiąc kończynami górnymi) wykonujemy większość czynności. Najczęstszą przyczyną tych dolegliwości jest schorzenie potocznie określane jako “łokieć tenisisty”. Pomimo swojej nazwy, w większości przypadków wcale nie dotyczy sportowców. Powszechnie stosowaną metodą leczenia, która szybko przynosi ulgę, jest taping łokcia tenisisty- więcej informacji o nim znajdziesz w artykule “Taping łokcia tenisisty- co daje i jak go wykonać?”

Chcesz wiedzieć czym jest łokieć tenisisty, w jaki sposób powstaje i jak sobie z nim poradzić? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule.

Co to jest łokieć tenisisty? 

Łokieć tenisisty, nazywany też zapaleniem nadkłykcia bocznego kości ramiennej jest jedną z najczęstszych dolegliwości w obrębie ramienia. To entezopatia (czyli przeciążeniowo- zwyrodnieniowe uszkodzenie ścięgien) przyczepów proksymalnych mięśni prostowników nadgarstka, zakotwiczonych właśnie w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej, po bocznej stronie łokcia.

Schorzenie to dotyka głównie osób aktywnych zawodowo, w wieku 30-55 lat. Powoduje ból i osłabienie mięśni, które utrudniają wykonywanie codziennych czynności (jak np. podniesienie kubka czy naciśnięcie na klamkę).

Jeśli zaniechamy leczenie łokcia tenisisty, objawy mogą utrzymywać się przez bardzo długi czas, średnio od 6 do 24 miesięcy.

Łokieć tenisisty – objawy 
Podstawowy objaw łokcia tenisisty to ból, który 

• zlokalizowany jest po bocznej stronie stawu łokciowego, w okolicy przyczepu prostowników nadgarstka, może rozchodzić się także wzdłuż przebiegu mięśni
• pojawia się także podczas badania palpacyjnego w okolicy przyczepu i przebiegu prostowników
• dolegliwości nasilają się przy ruchach, które zwiększają napięcie. Należą do nich wyprost w stawie łokciowym czy nadgarstku, odwracaniu przedramienia na zewnątrz (supinacji) oraz podnoszenie przedmiotów, szczególnie o dużej masie

Do innych objawów należą:

• obrzęk zewnętrznej krawędzi łokcia (w okolicy uszkodzonego więzadła)
• osłabienie mięśni prostowników nadgarstka
• zaburzenie funkcji nadgarstka 
• trudności podczas wykonywania prostych czynności codziennych tj. chwytanie,  podanie ręki na przywitanie czy nalewanie wody z czajnika
  

Jak powstaje łokieć tenisisty?

Określenie „łokieć tenisisty” może sugerować, że schorzenie to dotyka tylko osób grających w tenis. Nic bardziej mylnego. Choć pojawia się u zawodników uprawiających ten sport, to stanowią oni jedynie 5-10% pacjentów. W 90% przypadków problemem ten dotyczy osób, które z tenisem nie mają nic wspólnego.  

Przyczyną łokcia tenisisty jest wielokrotne, regularne powtarzanie tych samych ruchów, szczególnie przeciw oporowi. Należą do nich:

•   prostowania nadgarstka (ruch w stronę grzbietową ręki)
•   praca palcami/ dłońmi przy zgiętym stawie nadgarstkowym
•   supinacja przedramienia, czyli skręcanie na zewnątrz
•   Prostowanie w stawie łokciowym

Prostowniki nadgarstka poddawane długotrwałemu skurczowi. Jeśli nie mają możliwości rozluźnienia i regeneracji, są przeciążone i dochodzi do mikrourazów (rozerwania pojedynczych włókien), a w konsekwencji zmian zwyrodnieniowych więzadeł.

Dawniej ból łączono jedynie z zapaleniem ścięgien prostowników. Obecnie wiadomo, że w wielu przypadkach stan zapalny nie występuje, a dolegliwości są wynikiem zmian degeneracyjnych oraz zmniejszenia ukrwienia (a co za tym idzie odżywienia) tkanek.

Do zmian dochodzi najczęściej w obszarze mięśnia prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka, ale mogą dotknąć także m. prostownika promieniowego długiego nadgarstka, m. prostownika łokciowego nadgarstka i m. prostownika wspólnego palców).

Cykliczne wykonywanie ruchu wyprostu nadgarstka i supinacji przedramienia związane jest z regularnym powtarzaniem określonej czynności- np. podczas gry w tenisa, ale także przy innej aktywności fizycznej czy pracy zawodowej. Dlatego łokieć tenisisty bardzo często dotyka osoby np. pracujące przy komputerze (gdy nadgarstki oparte są o stół, a dłonie lekko uniesione) czy wykonujących prace manualne t.j. mechanik, stolarz, stomatolog czy pracownik linii produkcyjnej).

Wśród tenisistów schorzenie może pojawić się z powodu nieprawidłowego wykonywania backhandu, kiedy to łokieć kieruje ruchem ramienia. Powoduje to przeciążenie prostowników nadgarstka i zapalenie przyczepów w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Wpływ na zaburzenie wzorca ruchowego ma także źle dobrany sprzęt czy osłabienie mięśni barku i ramienia.

Chorobą o podobnej przyczynie i objawach jest łokieć golfisty. Pojawia się również w wyniku przeciążenia mięśni, ale zginaczy nadgarstka. W związku z tym dolegliwości  zlokalizowane są po przyśrodkowej stronie stawu łokciowego (przeciwnej niż w łokciu tenisisty). 

Jak zdiagnozować łokieć tenisisty? 

Objawy, tak jak przy łokciu tenisisty, mogą mieć również inne podłoże. Należy wykluczyć, czy ból ten nie jest spowodowany przez inne schorzenie, tj. ucisku na nerw promieniowy, punkty spustowe w mięśniach barku, ramienia czy przedramienia, czy ucisku na korzenie nerwowe w odcinku szyjnym, które zaopatrują ten obszar i mogą imitować objawy entezopatii. Aby określić, czy przyczyną dolegliwości jest właśnie łokieć tenisisty, przeprowadza się następujące badania:

• Wywiad – dotyczący okoliczności pojawiania się bólu, jego charakteru i czasu trwania, mechanizmu powstawania dolegliwości i czynników predysponujących (tj. wykonywana praca zawodowa, uprawiana dyscyplina sportowa)
  
• Oglądanie i badanie palpacyjne – poszerzenie zarysu więzadła oraz ból przy ucisku okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej  i przyczepu bliższego prostowników nadgarstka wskazuje na łokieć tenisisty.
  
• Badanie siły mięśniowej – w przypadku łokcia tenisisty obserwuje się osłabienie siły mięśniowej, a w zaawansowanym stadium nawet zaniki mięśniowe
  
• Testy funkcjonalne – mają za zadanie sprowokowanie i odtworzenie bólu, odczuwanego przez pacjenta. Jeśli pojawia się ból w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej lub na przebiegu prostowników nadgarstka-  wynik jest dodatni. W tym celu wykonuje się test Milla, Thomsona lub Cozena.
• Badania obrazowe– w razie wątpliwości wykonuje się badania obrazowe, które pozwalają ocenić stan kości, mięśni i więzadeł. Najczęściej jest to USG, rzadziej MRI (rezonans magnetyczny). W różnicowaniu z dolegliwościami o podłożu neurologicznym pomocne jest także EMG (elektromiografia).

Jak leczyć łokieć tenisisty? 

W większości przypadków lecznicze łokcia tenisisty ogranicza się do postępowania zachowawczego, bez interwencji chirurgicznej. Kluczowe rolę odgrywa tu fizjoterapia.  

Celem rehabilitacji łokcia tenisisty jest przede wszystkim

•  łagodzenie dolegliwości bólowych
• stymulacja regeneracji tkanek, poprawa ukrwienia i odżywienia
•  wygaszenie ewentualnego stanu zapalnego
• przywrócenie ruchomości i sprawności funkcjonalnej
• wzmocnienie mięśni i ścięgien, profilaktyka nawrotu dolegliwości

Leczenie łokcia tenisisty wymaga cierpliwości i stworzenia przeciążonym strukturom odpowiednich warunków do regeneracji. Aby mięśnie mogły odpocząć, muszą zostać odciążone i rozluźnione. Jednym ze sposobów na odpoczynek mięśni jest usztywnienie stawu i czasowe unikanie czynności, które doprowadziły do choroby. Jednak całkowity brak ruchu pociąga za sobą negatywne skutki- jeszcze bardziej pogarsza ukrwienie i prowadzi do zaników mięśniowych. Co zatem możemy zrobić, aby wyleczyć to dokuczliwe schorzenie i pozbyć się dolegliwości? Poniżej znajdziesz sprawdzone sposoby na leczenie łokcia tenisisty. 

Taping łokcia tenisisty 

 W fizjoterapii łokcia tenisisty dużą popularnością cieszy się taping.  Może być stosowany jako samodzielna metoda leczenia lub część planu rehabilitacji. W zależności od rodzaju zastosowanej aplikacji, taśmy do tapingu pozwalają rozluźnić napięte tkanki, odciążyć je czy ułatwić wykonywanie danego ruchu.

Taping łokcia tenisisty nie tylko zmniejsza dolegliwości bólowe i poprawia ruchomość, ale także 24h/dobę wspomaga leczenie i usprawniają naturalne procesy naprawcze.

Ogromnym atutem i przewagą tapingu biomechanicznego nad innymi metodami odciążenia prostowników nadgarstka, tj. sztywny taping czy ortezy, jest wsparcie mechaniczne i brak ograniczenia w ruchach. Dlatego tak dobrze sprawdza się w sporcie- zarówno rekreacyjnym jak i zawodowym. Często widzimy sportowców korzystających z innowacyjnych biomechanicznych taśm do tapingu. Doskonałym tego przykładem w tenisie jest chociażby polska czołowa zawodniczka Iga Świątek, czy wielokrotny zwycięzca prestiżowych zawodów Novak Đoković, u których niejednokrotnie zauważyć mogliśmy charakterystyczny biomechaniczny “tejp z tatuażem” czyli Dynamic Tape. Korzyści jakie daje biodynamicznego taping przekładają się także na życie codzienne i szybkie odzyskanie sprawności. Efekty aplikacji z Dynamic Tape odczuwane są od razu, dzięki czemu ułatwiają wykonanie czynności codziennych czy powrót do pracy, a odczuwany ból jest zdecydowanie mniejszy.

Jeśli chcesz poznać rodzaje tejpingu łokcia tenisisty oraz dowiedzieć się więcej o tym co daje i jak wykonać aplikację, sięgnij do artykułu  “Taping łokcia tenisisty- co daje i jak go wykonać?”

Masaż 

Rozluźnia napięte tkanki- skórę, mięśnie i powięź. Pozwala na normalizację napięcia mięśniowego oraz poprawę ukrwienia i odżywienia tkanek, co pobudza procesy naprawcze i przyspiesza regenerację. W terapii łokcia tenisisty zastosować możemy 

• masaż głęboki, który dociera do głębokich warstw mięśniowych i wycisza układ nerwowy
• masaż poprzeczny, wykonywany w okolicy przyczepów, w poprzek włókien
• masaż funkcyjny, który łączy łączy masaż wzdłuż włókien mięśniowych z biernym ruchem w stawie
• masaż powięziowy (np. przy użyciu rollera lub elektrycznego urządzenia Theragun)

Zabiegi fizykoterapeutyczne

Czynniki fizykalne łagodzą dolegliwości bólowe i stymulują procesy naprawcze uszkodzonych tkanek. W rehabilitacji łokcia tenisisty pomocne będą zabiegi t.j. fala uderzeniowa, krioterapia, laseroterapia czy ultradźwięki (lub fonoforezę z NLPZ).

Ćwiczenia 

Dla przywrócenia sprawności i profilaktyki nawrotu dolegliwości warto także wprowadzić odpowiednio dobrane ćwiczenia. Są to:

• ćwiczenia rozciągające napięte mięśnie, w szczególności prostowniki nadgarstka i palców (stretching, PIR- poizometryczna relaksacja mięśni),
• ćwiczenia wzmacniające wytrzymałość mięśni nadgarstka i całego kompleksu kończyny górnej- izometryczne, koncentryczne i ekscentryczne
• ćwiczenia mobilizacyjne, zwiększające ruchomość, wykonywane przez pacjenta w domu
• korekcja biomechaniki ruchu przedramienia i dłoni, a w razie potrzeby całej kończyny górnej i łopatki

Stabilizator na łokieć tenisisty
Aby odciążyć przyczepy prostowników nadgarstka i palców i  zmniejszyć dolegliwości bólowe można także zastosować stabilizator na łokieć tenisisty. Zazwyczaj ma on postać zaciskanej opaski, którą owija się wokół najbardziej bolesnego punktu (wywołując w tym miejscu kompresję). Stosowana jest w okresie ostrym lub podczas wykonywania pracy. Może jednak częściowo ograniczać ruch a samo noszenie może być niekomfortowe. Bardzo często zastępowany jest przez biomechaniczny tejping, który oferuje dodatkowe korzyści, przede wszystkim w postaci wsparcia funkcjonalnego.

W ostrym stanie, w przypadku bardzo dużej bolesności rozważyć można ewentualne krótkotrwałe (do 14 dni) wprowadzenie ortezy unieruchamiającej łokieć z zgięciu 90’. 

Ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym 

Aby usprawnić leczenie łokcia tenisisty zastosować można także nowoczesną terapię, polegającą na ostrzykiwaniu stawu osoczem bogatopłytkowym, odwirowywanym z krwi pacjenta. Zawiera ono czynnik wzrostu i bioaktywne białka, które pobudzają tkanki do regeneracji. Jest to jednak zabieg inwazyjny, który przerywa ciągłość tkanek i może być wykonany jedynie przez wykwalifikowanego lekarza ortopedę. 

Łokieć tenisisty – profilaktyka
Łokieć tenisisty do przewlekłe schorzenie, dlatego warto zadbać o profilaktykę, aby uniknąć nawrotu nieprzyjemnych dolegliwości. Osoby, których rodzaj wykonywanej pracy czy aktywności fizycznej sprzyja przeciążeniu prostowników, powinny zadbać o ich kondycję zanim dojdzie do entezopatii.

Jakie działania warto wprowadzić?

• Modyfikacja techniki wykonywania czynności lub techniki gry, aby zminimalizować częstotliwość ruchów wywołujących przeciążenie
• Wsparcie mechaniczne i odciążenie prostowników uzyskiwane przez taping biomechaniczny lub specjalną opaskę na łokieć tenisisty
• Rolowanie/ terapia powięziowa kończyny górnej, w celu rozluźnienia i uelastycznienia powięzi oraz mięśni
• Ćwiczenia rozciągające– szczególnie po wielokrotnie wykonywanych ruchów
• Ćwiczenia wzmacniające siłę i wytrzymałość mięśnie prostowniki nadgarstka

Podsumowanie

Łokieć tenisisty to przewlekłe i bolesne schorzenie, które w zaawansowanym stadium może utrudniać lub wręcz uniemożliwić wykonywanie pracy zawodowej czy codziennych obowiązków. Tak jak jego powstanie jest wynikiem długotrwałego przeciążenia, tak leczenie wymaga czasu i stworzenia odpowiednich warunków do regeneracji. Skuteczną formą rehabilitacji łokcia tenisisty jest połączenie technik manualnych, wykonywanych przez fizjoterapeutę, z tapingiem i ćwiczeniami.